Dimetoka göçmeni bir ailenin çocuğu olarak Hatay Reyhanlı’da dünyaya gelen Cemil Meriç, Reyhanlı Rüşdiyesinde ilkokulunu bitirdikten sonra o dönem Fransız idaresi altında olan Antakya’daki Antakya Sultanisini bitirmiştir. Lise eğitimine Pertevniyal Lisesinde devam etmek için İstanbul’a gelen Meriç, Nazım Hikmet ve Kerim Sadi gibi isimlerle tanışmıştır. Daha sonrasında geçim sıkıntısı sebebiyle tekrar Hatay’a dönmüştür.
Tercüme bürosunda çalışmış, ilkokul öğretmenliği ve nahiye müdürlüğü yapmıştır. 1940'ta İstanbul Üniversitesine girip Fransız Dili ve Edebiyatı öğrenimi gördü. İleri düzeyde Fransızca okuyup yazan Meriç, İngilizce ve Arapça da bilmekteydi. Elazığ'da (1942-45) ve İstanbul'da (1952-54) Fransızca öğretmenliği yaptı. 1941'den başlayarak İnsan, Yücel, Gün, Ayın Bibliyografyası dergilerinde yazmaya başladı. İstanbul Üniversitesi'nde okutmanlık yaptı (1946-63), Sosyoloji Bölümünde ders verdi (1963-74). 1955'te, gözlerindeki miyobun artması sonucu görmez oldu ama çalışma ve üretme temposu düşmedi. Görme yetisini yitirdikten sonra yazarlık hayatı daha üretken bir hâle gelmiştir. Çevresindekilere okuttuğu Fransızca ve İngilizce metinleri sözlü olarak çevirmiş ve yardımcılarına yazdırmıştır. Dikte etmek suretiyle makaleler yazmaya devam etmiştir. 1963’dan itibaren Edebiyat Fakültesinin Sosyoloji bölümünde sosyoloji ve kültür tarihi dersleri vermiştir. Aralıklarla yirmi yıl sürdürdüğü günlüklere 1963 yılında başladı. Hisar dergisinde "Fildişi Kuleden" başlığıyla sürekli denemeler yazdı. 1974'te emekli oldu ve yılların birikimini art arda kitaplaştırmaya girişti. l984'te, önce beyin kanaması, ardından felç geçirdi. 13 Haziran 1987'de vefat etti.
Hint Edebiyatı (1964) adlı eseri daha sonra Bir Dünyanın Eşiğinde başlığıyla iki kez daha basıldı. Saint-Simon, İlk Sosyolog İlk Sosyalist 1967'de çıktı. 1974'ten sonra yayımlanan kitapları şunlardır: Bu Ülke (1974), Umrandan Uygarlığa (1974), Mağaradakiler (1978), Kırk Ambar (1980), Bir Facianın Hikâyesi (1981), Işık Doğudan Gelir (1984), Kültürden İrfana (1985). Balzac'tan yaptığı çevirilerin ilki 1943'te yayımlandı. Fransız edebiyatından yaptığı çevirilerin yanı sıra, Uriel Heyd'in Ziya Gökalp, Türk Milliyetçiliğinin Temelleri (1980), Thornton Wilder'ın Köprüden Düşenler (1981) ve Maxime Rodinson'un Batı'yı Büyüleyen İslâm (1983) adlı eserlerini de Türkçe'ye tercüme etmiştir. Cemil Meriç'in "Bütün Eserleri" toplu hâlde basılırken, daha önce yayımlanmamış üç kitabı daha yayımlanmıştır: Jurnal 1 (1992), Jurnal 2 (1993), Sosyoloji Notları ve Konferanslar (1993).
Sebil, Gerçek, İslami Hareket, Vesika gibi dergilerde Meriç’in birçok yazısı yayımlanmıştır.