Hilmi Ziya Ülken
1901 - 1974
Hilmi Ziya Ülken 1901 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. İstanbul Sultanisinde lise öğrenimini tamamladıktan sonra Mülkiye’ye devam etti ve 1921 yılında mezun oldu. Öğrencilik yıllarında Reşat Kayı ile beraber Anadolu dergisini 12 sayı el yazması olarak çıkardı. Burada Osmanlıcılığa ve Turancılığa karşı Türkiyeciliği savundu. Anadolu folkloru ve kültürü üzerine yazılar yazdı. Anadoluculuk görüşü bu dönemde şekillenmeye başladı. Atatürk tarafından 1933 yılında Berlin Kütüphanesine araştırmaya gönderildi. Buradan dönüşte yeni kurulan Ankara Üniversitesi’ne Türk Tefekkür Tarihi Doçenti oldu. 1940 yılında felsefe kürsüsü, 1942 yılında sosyoloji kürsüsü profesörlüğüne atandı. Bu dönemde sosyoloji çalışmaları arttı. 1957 yılında Ordinaryüs Profesörlüğe yükseldi. 1971 yılında 70 yaşında emekliye ayrılmasına rağmen 1973 yılına kadar ders vermeye devam eden Ülken, 5 Haziran 1974 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
Hilmi Ziya Ülken XX. yüzyılın 30. yıllarından Türk tefekkürü, düşüncesi hakkında araştırma yapmaya başlamış, iki ciltlik "Türk Tefekkürü Tarihi" kitabını yazmıştır. Ülken, işbu kitabı Galatasaray Lisesi'nde hocalık yaparken kaleme alarak yayınlatır.
Filozofun yaratıcılığında önemli yer tutan "Türk Tefekkürü Tarihi" kitabı yazarına şöhret kazandırmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk kitabı yüksek değerlendirmiş, Hilmi Ziya Ülkenle görüşmüştür. Hilmi Ziya Ülkenin felsefe tarihindeki önemli hizmetlerinden biri, İslam aleminin felsefesini, düşüncesini sistemli bir şekilde araştırmasıdır.
Dante (1265-1321) "İlahi Komedya" poemasında Hz. Muhammed’e ve Hz. Ali'ye olumsuz tutum beslemiş, onları poemanın, "Cehennem" bölümünde suçlu olarak göstermiştir. Hilmi Ziya Ülken, Dante'nin Hz. Muhammed’e yaklaşımı meselesi hakkında yazarken, poemanın fikir kaynaklarını de kaydetmiştir.
Hilmi Ziya Ülken Dante'nin İslam'daki Yaratış ve Ahiret (Mebde ve Mead) görüşmesinden ve başlıca İbn Arabî'nin "Fütuhat el-Mekkiyye" sinden yararlandığını bildirmiştir.